ΤΑ ΒΛΑΧΟΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ
ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Βωβούσα
Κτισμένη στις δύο όχθες του ποταμού Αώου, η Βωβούσα (Μπαϊεάσα), κοσμείται στο κέντρο της με ένα από τα ωραιότερα μονότοξα πέτρινα γεφύρια του Ζαγορίου που κτίστηκε το 1748 από τον Αλέξιο Μήσιο.
Το πιο απομακρυσμένο χωριό στο Ανατολικό Ζαγόρι είναι χωμένο κάτω από τον αυχένα της «Τίζας» που οδηγεί μέσω χωματόδρομου είτε στην «Βάλια Κάλντα», είτε στο χωριό Περιβόλι που ανήκει στον Νομό Γρεβενών. Οι βλάχοι της Βωβούσας- υλοτόμοι κυρίως στο επάγγελμα- έχουν την φήμη των καλύτερων χορευτών και φροντίζουν έτσι ώστε το χωριό τους να παραμένει ζωντανό, όλες τις εποχές του χρόνου.
Το Περιβόλι
Η Κοινότητα Περιβολίου ανήκει στο Νομό Γρεβενών 45 χιλ. δυτικά της πόλης των Γρεβενών και σε υψόμετρο 1.280 μέτρα. Έχει έκταση 137.000 στρέμματα και συνορεύει με τα χωριά Αβδέλα, Δίστρατο, Λάϊστα, Λάβδας , Βoβούσα, Φλαμπουράρι ,Μέτσοβο, Μηλιά, Κρανιά, Λαβανίτσα, Μοναχίτι, Σπήλαιο.
Ο επισκέπτης αξίζει να επισκεφθείτε τα μεταβυζαντινα μνημεία του Αγίου Νικολάου και Αγίου Γεωργίου Και να απολαύσει τα εξαιρετικά τοπία των εξωκλησιών του Προφήτη Ηλία, του Σωτήρος και της Αγίας Τριάδας.
Φιλοξενία και διαμονή στο Περιβόλι προσφέρουν τα 25 δωμάτια το Ξενοδοχείου καθώς και πέντε άλλες μονάδες με ενοικιαζόμενα δωμάτια. Η διατροφή εξυπακούεται ότι θα βασισθεί στα ντόπια κρέατα και τα τυροκομικά προϊόντα που προσφέρουν τα καταστήματα του χωριού.
Η επίσκεψη στην περιοχή δεν θεωρείται ολοκληρωμένη αν δεν περιδιαβεί κανείς την Βάλεα Κάλντα και το Aρκoυδόρεμα στο πυρήνα του Εθνικού Δρυμού της Βόρειας Πίνδου που ανήκει στα διοικητικά όρια της Κοινότητας Περιβολίου.
Η Αβδέλλα
Η Αβδέλλα είναι χτισμένη στις πλαγιές της Α. Πίνδου, στους πρόποδες του όρους Βασιλίτσα. Διοικητικά υπάγεται στο Νομό Γρεβενών, απ’ όπου απέχει 43 χλμ οδικώς. Τα καλοκαίρια συγκεντρώνονται περισσότερο από 3.000 άνθρωπο*.
Η Βάλια Κάλντα
Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου βρίσκεται στο βορειανατολικό τμήμα της οροσειράς της Πίνδου. Πρόκειται για τον Δρυμό της "Ζεστής Κοιλάδας" ή αλλιώς Βάλια Κάλντα στα Βλάχικα. Η παγωμένη "Ζεστή Κοιλάδα" πήρε το όνομά της κατ' ευφημισμό, καθώς αποτελεί μια από τις πιο κρύες και υγρές περιοχές της χώρας μας. Πιο σωστά θα έπρεπε να ονομάζεται λευκή κοιλάδα, καθώς η παρατεταμένη χιονοκάλυψη, ακόμη και ως το Μάιο στις ψηλές κορυφές, είναι το κύριο χαρακτηριστικό της.
Η πρώτη επαφή με τον Εθνικό Δρυμό είναι πραγματικά μαγική. Η βλάστηση είναι κάτι απίστευτο. Αιωνόβια δάση Μαύρης Πεύκης - με δένδρα που συχνά ξεπερνούν τα 30 μ. ύψος - λίγες οξιές, βαλανιδιές, αρκετά έλατα και – πιο σπάνια - τα περίφημα ρόμπολα.
Κατεβαίνοντας συναντάς το Αρκουδόρεμα – όνομα και πράμα – που δυτικότερα εκβάλει στον Αώο. Αρκούδες δεν είδαμε, βγάλαμε όμως συμπέρασμα για το διαιτολόγιό τους από τα άφθονα …«ναρκοπέδια» (που θα συναντούσαμε στο εξής σε όλη την περιοχή).
Ο δρόμος συνεχίζει μέχρι κάτω στην κοιλάδα, όπου αρχίζουν σημαινόμενα μονοπάτια για καταρράκτες και Βωβούσα και τις λίμνες Φλέγγα.
Η Χρυσαυγή Βοίου Κοζάνης
Η Χρυσαυγή είναι ένα από τα ορεινά χωριά της επαρχίας Βοΐου. Απέχει τριάντα λεπτά απο την πόλη των Γρεβενών και είκοσι λεπτά απο την κωμόπολη του Τσοτυλίου. Η τοπική αρχιτεκτονική διατηρεί το παραδοσιακό ύφος, με λιθόκτιστα σπίτια κτισμένα απο ντόπιους μαστόρους, να δίνουν μια ιδιαίτερη και εντυπωσιακή εικόνα. Ακόμη το φυσικό κάλλος του ορεινού τοπίου ειναι εξαιρετικό. Έχει υψόμετρο 860 μ. και καταλαμβάνει δώδεκα τ.χλμ. έκταση. Αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Τσοτυλίου και στην τελευταία απογραφή οι μόνιμοι κάτοικοι ήταν 140.
Το χωριό βρίσκεται νοτιοδυτικά του Τσοτυλίου και ανάμεσα στα χωριά Κορυφή, Μόρφη, Δίλοφο, Δασύλλιο, Τρίκορφο και Άγιο Κοσμά. Το παλιό όνομα ήταν Μιραλί, το 1927 μετονομάστηκε σε Στρογγυλόν και το 1930 πήρε το όνομα Χρυσαυγή.
Νότια του χωριού υπάρχουν σωροί απο πέτρες, πιθανόν κατάλοιπα αρχαίου στρατιωτικού καταυλισμού που έλεγχε τις ορεινές διαβάσεις. Εκεί βρέθηκε και χάλκινο αγαλματίδιο της θεάς Αθηνάς, καθώς και αιχμές απο δόρατα, ξίφη και μεταλλικά αγγεία. Επίσης βρέθηκαν νομίσματα των ελληνιστικών, ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων. Το παλαιότερο όνομα του χωριού, Μιραλί, κατά μια εκδοχή προέρχεται ετυμολογικά από Τούρκο διοικητή της περιοχής με το όνομα Ομέρ Αλή.
Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας, σταδιακά η πολιτιστική πρόοδος του χωριού ήταν μεγάλη, χωρίς όμως να βλάψει την αυθεντικότητά του.
